Ushqimi I shëndetshëm, vendas dhe i paarritshëm?

Ju jeni ajo që hani. Të gjithë e kemi dëgjuar atë perlë të vjetër të mençurisë. Por çfarë do të thotë në të vërtetë të hash mirë? Organike, bio, me pak karbohidrate, pa gluten, pa laktozë, të prodhuara në vend, vegane, vegjetariane… Është e lehtë të humbasësh në të gjitha etiketat që premtojnë një dietë "më të mirë".

Eli Volencova | 12 qershor 2025

Në një botë ideale, ushqimi ynë duhet të jetë i freskët, ushqyes, i larmishëm - dhe të ketë një gjurmë të ulët karboni. Po, është e vërtetë: Rreth një e treta e të gjitha emetimeve të gazrave serrë të shkaktuara nga njeriu lidhen me prodhimin e ushqimit. Pra, si mund të gjejmë një dietë të shëndetshme për trupin tonë dhe planetin?

Pothuajse 60% e emetimeve të ushqimit vijnë nga produktet shtazore; prandaj, integrimi i më shumë ushqimeve me bazë bimore në menunë javore ka ndikimin më të madh mjedisor. Këshilla e dytë e zakonshme është të "hani vendas". Por kjo është një çështje shumë më komplekse.

Nga perspektiva mjedisore, zgjedhja e ushqimit vendas mbi importet nuk është një ndryshim i tillë siç mund të pritet. Kjo ndodh sepse frigoriferimi dhe transporti i ushqimit shkaktojnë vetëm një pjesë shumë më të vogël të emetimeve të gazrave serrë sesa vetë prodhimi.

Pra, pyetja kryesore nuk është "ku", por "si" prodhohet ushqimi. Megjithatë, këto mund të shkojnë dorë për dore. Ideja e të ngrënit ushqim vendas nuk ka të bëjë vetëm me zvogëlimin e distancës së transportit. Ka të bëjë më tepër me kërkimin e alternativave ndaj sistemit industrial të ushqimit.

Mbështetni fermerin tuaj vendas

Në BE, sektori i bujqësisë është tërhequr nga objektivat më ambicioze klimatike pas protestave masive të fermerëve të vitit të kaluar dhe partive populiste që morën përsipër këtë temë. Për shembull, BE zyrtarisht hoqi dorë nga qëllimi për të përgjysmuar përdorimin e pesticideve deri në vitin 2030 dhe braktisi në heshtje uljen e planifikuar prej 30% të emetimeve bujqësore jo-CO2 deri në vitin 2040.

Prandaj, është më e rëndësishme se kurrë të mbështeten fermerët vendas që i përmbahen praktikave më miqësore me mjedisin dhe sigurojnë cilësinë e lartë të ushqimit të tyre.

Sipas sistemit aktual, fermat e vogla po zhduken nga Evropa dhe po merren nga biznese të mëdha që shpesh i japin përparësi fitimit të shpejtë mbi çdo gjë tjetër. Numri i përgjithshëm i fermave në të gjithë kontinentin është më shumë se përgjysmuar midis viteve 2007 dhe 2022. Gati dy milionë ferma të vogla u zhdukën ndërsa u bë gjithnjë e më e vështirë të drejtoje një fermë familjare dhe të siguroje jetesën.

Në të njëjtën kohë, numri i mega-fermave pothuajse u dyfishua. Ato përfaqësojnë vetëm 3% të të gjitha fermave në BE dhe marrin 37% të subvencioneve të BE-së që fermat e vogla zakonisht nuk mund t'i kenë për shkak të pengesave sistemike. Megjithatë, veprimi në nivel lokal mund të shkaktojë një rilindje të fermave familjare.

Për shembull, në Besancon, një qytet francez me rreth 120,000 banorë. Atje, një strukturë e mbështetur nga bashkia fton njerëzit e interesuar të bëhen "praktikantë" në bujqësi - për deri në tre vjet, ata mund të përdorin tokën në pronësi të bashkisë për të ngritur një biznes të qëndrueshëm të vogël bujqësor. Mbi gjysma e "praktikantëve" arrijnë të bëhen të pavarur.

"Për të aplikuar, nuk keni nevojë të dini si të merreni me kopshtari, për sa kohë që keni një plan dhe motivim. Ne kemi njerëz shumë të ndryshëm që marrin pjesë në projekt - individë dhe gjithashtu një kolektiv prej shtatë vetash. Falë çerdhes, ata mund të eksperimentojnë dhe të mësojnë ngadalë rreth bujqësisë, duke ruajtur punët e tyre të tjera me kohë të pjesshme", tha Lorine Gagliolo, një përfaqësuese e zgjedhur në Grand Besancon, për The European Correspondent.

Gjatë një vizite në vend, takova dy fermerë aspirantë që ndajnë një pjesë të tokës dhe dy serra në çerdhe. Ata ishin të zënë duke u kujdesur për shtretërit e tyre të kopshtit, por me krenari më dhuruan sallatë të sapo korrur - një produkt i korrjes së tyre të parë.

Asnjëri prej tyre nuk kishte trajnim bujqësor në të kaluarën, megjithatë me ndihmën e çerdhes, ata arritën të vendosnin gjithçka vetëm në disa muaj. Rritja e vetëmjaftueshmërisë dhe ofrimi i ushqimit të shëndetshëm cilësor për njerëzit vendas janë motivimet e tyre më të mëdha.

Ata po ndërtojnë ngadalë një bazë klientësh me një sistem abonimi. Familjet në Besancon mund të porosisin shporta me fruta dhe perime të freskëta të prodhuara në çerdhe. Rreth 500 familje i blejnë këto rregullisht, dhe çerdhja furnizon edhe mensën lokale të shkollës. Përveç kësaj, në çerdhe ka një treg ku klientët mund të blejnë ushqimin e tyre direkt në burim.

Nëse mund ta përballoni…

Problemi në skemën tërheqëse është çmimi - produktet lokale nga fermat e vogla kanë tendencë të jenë (shumë) më të shtrenjta se ato nga bujqësia intensive që gjenden në supermarketet e tregut masiv. Ndërsa shumë i japin përparësi cilësisë, një pjesë e madhe e shoqërisë ende nuk ka privilegjin për të bërë këtë zgjedhje.

Vetëm në Francë, rreth 15% e popullsisë (10 milionë njerëz) rregullisht nuk hanë mjaftueshëm për shkak të arsyeve financiare. Kjo ndonjëherë çon në probleme serioze shëndetësore, sipas Madeleine Charru, bashkëthemeluese e Aleancës për Tranzicionet Ushqimore dhe Bujqësore. Nuk është vetëm një problem francez; 9.5% e popullsisë së BE-së nuk mund të përballojë një vakt të mirëfilltë çdo ditë.

Përsëri, aktivizmi lokal po përpiqet të luftojë këtë çështje. Për shembull, Montpellier është qyteti i parë i Francës që lançoi një fond të sigurimeve shoqërore ushqimore. Rezultatet

Rezultatet duken të mira: përfituesit shpenzojnë 80% të burimeve të fondit për produkte organike që vijnë kryesisht nga fermat lokale.

Korespondenti Europian