Sovraniteti i ushqimit tani dhe përtej COVID-19

COVID-19 ka ndryshuar realitetet e përditshme në pothuajse çdo cep të botës por, për miliona njerëz, frika për aksesin në ushqim e ka përkeqesuar krizën. Kohët e fundit OKB paralajmëroi per ndërprerje të furnizimit me ushqim dhe humbje të mëtejshme të të ardhurave dhe mjeteve të jetesës - deri në 1.6 miliardë punëtorë të prekur vetëm në ekonominë zyrtare. Bankat e ushqimit dhe organizatat komunitare po bëjnë çmos për të ndihmuar ata që kanë nevojë të menjëhershme. Por, ndërsa pandemia përplaset me pabarazinë dhe emergjencën e klimës, është e qartë se kemi nevojë për ndryshime të mëdha në qasjen tonë ndaj ushqimit dhe bujqësisë.

Tregu perimeve Tirane

Sistemi i ushqimit ishte demtuar shumë kohë para se të vinte koronavirusi. Kriza aktuale ekspozoi linjat e gabimeve dhe shtroi sërisht urgjencën për të ndërhyre në rrënjët e problemit. Kjo do të thotë që duhen bërë pyetje të vështira dhe duhet të gërmohet më thellë për zgjidhje. Si spjegohet pershembull që, 30% e ushqimit groposet në të gjithë botën nderkohe qe ushqimi i pashëndetshëm po ushqen mbipeshen dhe diabetin, ndërsa 820 milion njerëz nuk kanë mjaftueshem për të ngrënë? Pse miliona janë te detyruar të zgjedhin midis urisë ose COVID-19"?

Sistemi ushqimor industrial dhe i bazuar në mallra ka dështuar të ushqejë në mënyrë adekuate shumë njerëz në këtë botë. Kjo nuk është për shkak të mungesës së ushqimit por si rrjedhoje e pabarazisë ekstreme dhe llojit të gabuar të ushqimit që prodhohet, tregtohet ose promovohet nga interesat e fuqishme të korporatave që kontrollojnë sektorët e ushqimit dhe bujqësisë. COVID-19 na tregoi edhe një herë se sa e rrezikshme është të lejosh korporatat të jenë përgjegjëse për ushqimin e njerzve.

Ndryshimi i sistemit tonë të ushqimit

Një vizion alternativ po fiton momentum - Një sistem ushqimi më bashkëpunues, i drejtë shoqëror dhe ekologjik, ku komunitetet kanë kontroll dhe fuqi mbi mënyrën se si ndertohet. Ndërsa paratë publike shkojnë në paketat e rimëkëmbjes ekonomike, disa qeveri dhe organizata po bëjnë presion për ndryshime sistemike, në mënyrë që komunitetet të rindërtohen me një qëndrueshmëri më të madhe, më të aftë për të përballuar goditjet në të ardhmen.

Një sistem ushqimor elastik është një sistem ushqimor ekologjik, i krijuar për të ndihmuar njerëzit dhe mjedisin me shume se të bëjë fitime për korporatat shumëkombëshe. Ai mbështet drejtësinë ushqimore - me "komunitetet që ushtrojnë të drejtën e tyre për te rritur, shitur dhe ngrënë ushqim të shëndetshëm" dhe duke pranuar ndryshime të tilla si klasa, etnia dhe gjinia në formësimin e zgjidhjeve për të përmbushur nevojat e tyre ushqimore. Në disa vende, ky tranzicion tashmë ka filluar.

E drejta jonë për ushqim

Ne kemi nevojë për një sistem që mbron të drejtat e njeriut, të tilla si aksesi në ushqim,  dhe trajtimi i drejtë dhe njohja e punëtorëve, dhe respekton kufijtë ekologjikë nga të cilët varemi. Quhet sovranitet i ushqimit, dhe ne të gjithë - qeveritë lokale dhe kombëtare, agjencitë ndërkombëtare dhe qytetet - duhet të mbështesim zhvendosjen drejt një sistemi ushqimor të qëndrueshëm që mund të na mbështesë gjatë krizës COVID dhe më gjerë.

Për të filluar, ja disa nga gjërat që duhet të ndryshojmë në sistemin tonë aktual të ushqimit:

1. Ushqimi është një aset i përbashkët. Ushqimi duhet të konsiderohet një produkt thelbësor i përbashkët, jo vetëm një tjetër mall. Ai duhet te trajtohet sipas parimeve te sovranitetit te ushqimit dhe te jete  pjesë e të gjitha paketave të rikuperimit të krizave. Kalimi në sistemet ekologjike të ushqimit, larg bujqësisë industriale, tashmë po ndodh në disa pjesë të planetit - tani ai duhet të financohet, të amplifikohet dhe të integrohet.
2. Të gjitha nivelet e qeverisjes e kanë një rol. Vendet dhe qytetet duhet të jenë proaktivë për t'u siguruar që njerëzit të kenë qasje në ushqim, në mënyrë që askush të mos mbetet pa gje. Për shembull, Victoria, Kanada ka caktuar stafin e parqeve për të filluar rritjen e ushqimit për banorët. Le të inkurajojmë rrjetet e qytetit, si Pakti i Politikës Ushqimore Urbane të Milanos, CityFood dhe C40, për të përmirësuar aksesin në rrjetin ushqyes për të gjithë.
3. Drejtësia ushqimore. Pasiguria e ushqimit është e lidhur me pabarazinë, jo mungesën e prodhimit.
   
   Eshtë çështje drejtësie. Për të siguruar të drejtën për ushqim të shëndetshëm për të gjithë, ne duhet të miratojmë masa sociale si të ardhurat themelore universale për të ndihmuar në trajtimin e varfërisë dhe rishpërndarjen e pasurisë.
4. Punëtorët thelbësorë duhet te vlerësohen dhe kompensohen. Për të forcuar kapacitetin tonë për të përballuar tronditjet aktuale dhe të ardhshme, ne duhet t'i vlerësojmë të gjithë në industrinë ushqimore si punëtorë thelbësorë. Njerëzit që rrisinn, prodhojnë, ndajnë dhe shpërndajnë ushqim duhet të marrin të ardhura të mira proporcionale me funksionet e tyre jetësore. Politikat dhe paketat e shpëtimit duhet të investojnë tek fermerët, punëtorët e fermave dhe njerëz të tjerë që na ushqejnë, për të mundësuar një tranzicion të drejtë në një sistem ushqimor më të qëndrueshëm ekologjikisht dhe shoqërisht. Taksat, subvencionet dhe politikat e prokurimit duhet të ridrejtohen për të arritur këto qëllime.
5. Ne e përdorim fuqinë tonë për të përshpejtuar ndryshimet. Përveç mbajtjes së përgjegjësisë nga qeveritë, ndryshimet që bëjmë në nivelin e familjes mund të zhvendosin mënyrën se si shoqëria vlerëson ushqimin dhe ata që prodhojnë ushqim të mirë.

Ja disa nga gjërat që mund të bëjmë ne si qytetarë aktivë për ushqim më të mirë:

• Te zvogëlojme mbeturinat e ushqimit dhe zhvendosim dietën tonë drejt një ushqimi ekologjik lokal, teë sezonit dhe kryesisht me bazë bimore.
• Kur përgatisim vaktet në shtëpi, te përdorim përbërës të papërpunuar dhe të freskët ne vend te blejme ushqim të parapërgatitur të përshtatshëm, por të rëndë, të paketuar.
• Te bejme duart “pis” per te kuptuar dhe vlerësuar sesa e vështirë, por edhe e dobishme, është të rrisim ushqimin tone.

Ekziston tashmë një lëvizje e fuqishme e bujqësisë urbane të cilën qytetet duhet ta mbështesin më shumë dhe të ndihmojnë në amplifikimin e mëtejshëm.

• Te lidhemi më drejtpërdrejt me fermerët vendas dhe ndajme me ta rreziqet dhe përfitimet e rritjes së ushqimit përmes bujqësisë së mbështetur nga komuniteti. Le të sigurohemi që çdo plan rikuperimi gjithashtu përfshin investime domethënëse për sisteme të tilla për t'i bërë ato edhe më të zakonshme. Le të blejmë më shumë ushqim direkt nga fermerët të cilët tashmë po kalojnë në një sistem më të mirë ushqimor.
• Të mos lejojmë që ky moment të kalojë pa mbjellë farën për një të ardhme më të mirë ushqimore për të gjithë. Ne të gjithë mund të bashkohemi me lëvizjen e sovranitetit të ushqimit!

Bashkohu me ne?

Éric Darier është një Strateg i Ushqimit në Greenpeace International me seli në Montreal