Maqedonia e Veriut duhet të heq dorë nga planet jo-realiste të gazit dhe të shkojë drejt energjisë së pastër

Në vitin 2021, i gjithë Ballkani Perëndimor përdori më pak se 1 për qind të gazit fosil përdorur nga BE-ja.

Por vitete fundit, Maqedoniae Veriut gradualisht e karritur përdorimine gazit dhe ka planegjithnjë në rritje – por joreale – për tarritur më tejende. Në të kundërt, BE-ja kashpenzuar dy vitet e funditduke u përpjekur të shkurtojë shpejt konsumin e saj te gazit, pasi rreziqet e larta të varësisë nga gazii importuar kanë qenë shume i ekspozuar.

Prioriteti i menjëhershëm i infrastrukturës së gazit të Maqedonisë së Veriut është ndërlidhja nëpërmjet Greqisë, me kapacitetfillestar 1.5 miliard metërkub (bcm) në vit. Në vitin 2021, viti me konsumin më të lartë të gazit në Maqedoninë e Veriut deri më tani, vendi përdori 426 milionë metra kub normalë (nm3), pra më pakse një etreta e kapacitetit të planifikuar të tubacionit.

Duke pasur parasysh se gazsjellësi ekzistuesnga Bullgaria ka një kapacitet afër 1 bcm në vit dhegjithashtu do të vazhdojnë të operojnë, kjo ngrenjë rrezik të konsiderueshëm – qoftë të aseteve të bllokuara, qoftë të bllokimit të gazitnë shkallë të gjerë.

Plane të tilla nuk mund të konsiderohen proporcionale me problemet e sigurisë së furnizimit të Maqedonisë së Veriut, se qëllimi i tyrei qartë është të rrisin përdorimine gazit. Qeveriamadje ka subvencionuar familjet përt'u lidhurnë rrjetin e gazit në një përpjekje të gabuarpër të justifikuar planet e saj të gazifikimit.

Disa rrethana të rejatregojnë një nevojë të fortë që Maqedonia e Veriut të rishqyrtojë planet e saj:

• Kostote ndërtimittë gazsjellësit janë rritur me rreth 35 për qindqë nga viti 2020, sipas një studimi të ri. Studimi zbuloi gjithashtu se kërkesa e projektuar për gaznë Maqedoninë e Veriutka të ngjarë të ketë qenë shmë e mbivlerësuar.

• Një marrëveshje e nënshkruar me autoritetetbullgare në tetor 2022 hapi rrugën që gazi jo-rus të transportohej nëpërmjet gazsjellësit ekzistues Bullgari-Maqedonia e Veriut, si dhe një zgjerimi të kapacitetit të tubacionit. Ajo lëshoi 180 milionë metra kub gaz jo-rus për Maqedonia e Veriut, por kjo endenuk mbulon të gjithë kërkesën evendit.

Në fund të vitit 2023 ndërmarrja shtetërore e Maqedonisë së veriut njoftoi se po sigurontegaz jo-rusnëpërmjet një furnizuesibullgar.

Inkurajimi i Bullgarisë për të liruar më shumë kapacitete të papërdorura në tubacion do të ishte shumë më kosto-efektive dhe ndoshtamë e shpejtë se ndërtimi i një tubacioni krejtësishttë ri.

• Planetpër të ndërtuar një gazsjellës nga Maqedoniae Veriut në Kosovë janë hequr për shkakse Qeveria e Kosovës kavendosur të mose ndërtojë, duke e bërë interkonektorin Greqinë – Maqedoninë e Veriut edhe më shmë të mbivlerësuar. Janë planet përnjë tubacion gazi nga Maqedonia e Veriut në Shqipëri që nuk po përparojnë aspak, dhe duken të tepërta ndaj kërkesës duke pasur parasysh që TAP-i është tashmë i pranishëm në Shqipëria dhese vendi praktikisht nuk përdor gaz në kombinimet e sajenergjetike për momentin.

• Financimipër infrastrukturën e retë gazit po bëhet më i vështirë për t'u gjetur. Në Dhjetor 2023, Këshilli Ministror i Komunitetit të Energjisë miratoi Rregulloren e përditësuar të BE-së TEN-E, e cilanuk e lejon më projektet e gazit të përcaktohen si projekte me interestë komunitetit të energjisë ose projekte të meinteres reciprok. Kjo do të ketë një efekt negativ në mbështetjen për projekte të tilla nga financimi I institucioneve ndërkombëtare. Gjithashtu në dhjetor 2023, Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) miratoi një strategji të re kreditimi, për të cilën pretendon se do të kufizojë kreditimin e gazit në "raste të jashtëzakonshme". Këto vendime duhet të zbehin disi planet për infrastrukturën e re të gazit në rajon.

• Epoka e gazit të lirë ka përfunduar. Gazi rus përdorej gjerësisht sepse ishte relativisht i lirë. Planet e Maqedonisë së Veriut  për zgjerimin e gazit u bënë para pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia dhe nuk ka prova publike për të vërtetuar se ato janë ende të realizueshme. Premtimi i Azerbajxhanit për të dyfishuar flukset e gazit drejt BE-së deri në vitin 2027 do të mbeten të kufizuara nga kapaciteti i infrastrukturës dhe rritja e brendshme e konsumit, duke rritur kështu çmimet. Gazi i lëngshëm (LNG) është më i shtrenjtë se gazi i tubacionit si rrjedhoj e procesit të transformimit dhe faktit që i nënshtrohet luhatjeve të forta të çmimeve sepse tregtohen globalisht. Megjithëse qeveria e Maqedonisë së Veriut e njeh nevojën për të përditësuar planin e Energjisë Kombëtare të vendit dhe Planit Klimatik (NECP), deri më tani nuk e ka filluar procesin, as nuk ka treguar ndonjë shenjë të rishikimit të planeve të infrastrukturës së gazit.

Prandaj, komuniteti ndërkombëtar duhet të jetë shumë më aktiv për të siguruar që të mos mbështesë krijimin i aseteve të bllokuara në vend, ose, ngecja tek gazi.

Maqedonia e Veriut – pasqyrë e energjisë elektrike

Prodhimi i energjisë elektrike në Maqedoninë e Veriut ka qenë tradicionalisht i varur nga qymyri dhe në një farë mase, hidrocentralet. Rezervat e saj të qymyrit po mbarojnë dhe termocentralet e saj po vuajnë nga shtimi i problemeve teknike, kështu që prodhimi me bazë qymyri është ulur. Qeveria u zotua të heqë gradualisht qymyrin deri në vitin 2027, megjithëse NECP-ja e tij lë njëfarë fleksibiliteti për ta zgjatur këtë deri në fund të vitit 2029.

Importet e energjisë elektrike kanë qenë historikisht të larta, por kërkesa është në rënie, kështu që importet të paktën jo në rritje – me përjashtim të krizës energjetike në vitin 2021. Zhvillimi i energjisë nga era dhe dielli kanë mbetur të në vend për disa vite, por instalimi tani është rritur, veçanërisht për energjinë diellore që ka shfaqur rritje të konsiderueshme në vitin 2022 dhe 2023. Këto burime ende nuk përbëjnë pjesën kryesore të prodhimit të energjisë elektrike, por priten për ta bërë këtë në vitet e ardhshme.

Pasqyrë e ngrohjes

Format më të zakonshme të ngrohjes në ndërtesat e banimit janë druri (gati 62 për qind e familjeve) dhe energjia elektrike (afërsisht 29 për qind), me 8.3 për qind të familjeve të lidhura në sistemin e ngrohjes qendrore në Shkup (me gaz, me naftë rezervë) dhe 1,5 për qind duke përdorur lloje të tjera karburantesh.Gazi kryesisht konsumohet nga konsumatorët industrialë dhe termocentralet e kombinuara të ngrohjes dhe energjetikës në Shkup, ndërsa familjet kanë një pjesë të papërfillshme të konsumit të përgjithshëm për shkak të përhapjes shumë të kufizuar të rrjeteve të shpërndarjes dhe dështimi për të lidhur familjet individuale për shkak të mungesës së interesit nga konsumatorët.

Deri në vitin 2022, iu deshën më shumë se 12 vjet e për të lidhur vetëm 503 konsumatorë drejtpërdrejt me rrjetin e shpërndarjes së gazit në Shkup, Kumanovë dhe Strumicë. Kjo është kryesisht për shkak se njerëzit e shohin të shtrenjtë.

​Në mënyrë absurde, qeveria ka filluar të subvencionojë familjet për t'u lidhur në rrjetin e gazit, një praktikë e cila duhet të ndalet.

Varësia nga importi

Maqedonia e Veriut është i vetmi vend në rajon me një varësi më të madhe nga energjia e importuar sesa mesatarja e BE-së. Kjo për shkak se importon të gjithë gazin dhe naftën e saj, si dhe pak energji elektrike dhe vitet e fundit, edhe qymyri.

Gazi fosil importohet në Maqedoninë e Veriut përmes një pike të vetme hyrëse në kufirin bullgar dhe deri 2022 vetëm gazi rus importohej nga kjo rrugë.

Megjithatë, në tetor 2022, Bullgaria dhe Maqedonia e Veriut nënshkruan një marrëveshje për zgjerimin e kapacitetit të tubacionit dhe lejojnë importimin e gazit jorus nëpërmjet tij.Kjo u pasua në dhjetor 2023 nga një njoftim se gazi i importuar për ndërmarrjen shtetërore ESM nuk do të vinte më nga Rusia, por vetëm nga Azerbajxhani ose Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Kështu, nëse qëllimi i ndërlidhësit të ri nga Greqia do të ndihmonte Maqedoninë e Veriut të shmangte gazin rus, kjo tashmë po i drejtohet një shtrirje më të madhe me mjete të tjera.

Planet joreale të zhvillimit të gazit

Në vitin 2021, i gjithë Ballkani Perëndimor përdori më pak se 1 për qind të gazit të përdorur nga BE. Por në vitet e fundit, Maqedonia e Veriut ka rritur gradualisht përdorimin e saj të gazit fosil dhe është duke u zgjeruar gjithnjë - por në mënyrë jorealiste – planifikon ta rrisë edhe më tej.

Prioriteti i menjëhershëm i gazit të Maqedonisë së Veriut është interkonektori nga Greqia, me një kapacitet fillestar prej 1.5 bcm në vit. Në vitin 2021, viti i konsumit më të lartë të gazit në Maqedoninë e Veriut deri më tani, vendi përdori 426 milionë nm3, pra më pak se një e treta e kapacitetit të planifikuar të tubacionit. Duke pasur parasysh se tubacioni ekzistues nga Bullgaria gjithashtu do të vazhdojë të operojë, kjo ngre një rrezik të konsiderueshëm – qoftë të aseteve të bllokuara ose të

bllokimit të rritjes së përdorimit të gazit fosil për dekadat e ardhshme.

Planet e gazit brenda Maqedonisë së Veriut

Rrjeti i transmetimit dhe shpërndarjes

Planet e vendit për të formuar një tubacion gazi kryesor rrethor dhe një rrjet shpërndarës kanë ekzistuar prej shumë vitesh por po ecin përpara shumë ngadalë. Gazsjellësi Shkup-Tetovë-Gostivar u raportua të jetë 53 për qind përfundoi në nëntor 2019, por katër vjet më vonë, ai ende nuk është afër e i plotësuar, pavarësisht se qeveria ka premtuar se do të bëhej deri në vitin 2020. Është e paqartë nëse problemet lidhen me shpronësim, gërryerje të tokës apo diçka tjetër.

Një fokus i madh tani është në ndërtimin e interkonjeksionit të gazit nga Greqia në Maqedoninë e Veriut. Megjithatë, projekti është subjekt i tre ankesave ligjore, duke përfshirë një ankesë pranë Zyrës Evropiane Kundër Mashtrimit (OLAF). Konsultimet publike të detyrueshme nuk janë mbajtur dhe garancia shtetërore e kredisë është miratuar pa miratimin e Komisionit të Mbrojtjes së Konkurrencës. Për më tepër, një vizitë nga përfaqësuesit e Bankëatch në fillim të dhjetorit 2023 konfirmuan se shpronësimi është në një fazë shumë të hershme, me shumë njerëz me të cilët folëm përgjatë rrugës, pa qenë ende i informuar apo konsultuar për këtë.

Numri i lartë i lidhjeve shtëpiake nuk ka gjasa.

Planet e gazifikimit të Maqedonisë së Veriut supozojnë shkallë të lartë të lidhjes së familjeve me gaz. Për shembull, Studimi i fizibilitetit i BERZH-it 2020 supozoi norma prej 55 deri në 105 për qind (105 për qind që do të thotë të gjitha ndërtesat ekzistueset plus disa të pandërtuara ende), në varësi të komunës. Por kjo bazohej në përvojën nga Selaniku në Greqi, jo nga përvoja e vetë Maqedonisë së Veriut, dhe shumë prej këtyre lidhjeve u mundësuan me heqjen e tarifave të lidhjes për familjet, megjithëse kostot ishin që më pas rikuperohen nëpërmjet tarifave të përdorimit të sistemit.

Një studim i kohëve të fundit nga REKK tregon se normat e parashikuara të lidhjeve familjare ka të ngjarë të kenë qenë shumë të mbivlerësuara.

Jo vetëm që çmimet e gazit në vitet e fundit janë bërë shumë të paqëndrueshme, por edhe kostot e ndërtimit të gazsjellësit është rritur. REKK vlerëson se pritet një rritje prej së paku 35 për qind në krahasim me planet e qeverisë, duke çuar në një kosto totale ndërtimi prej 791 milionë deri në 1,086 miliardë euro për rrjetin e gazit, pa kosto të përdorimit të tokës dhe investime shtesë në kompresorë.

Duke supozuar se përdoruesit e sistemit paguajnë për zhvillimin dhe funksionimin e rrjetit, kjo do të kishte një efekt trokitës të madh tek konsumatorët, me një tarifë rrjeti të vlerësuar prej 12-26,6 EUR për megavat orë (MWh).

Tarifat aktuale të rrjetit të gazit të aplikueshme për familjet përbëjnë 6 EUR/MWh, kështu që tarifat do të ishin 100 deri në më shumë se 300 për qind më i lartë se tani. Sipas rregulloreve aktuale, kostot e rrjetit janë të nënvlerësuara. Por nëse përdoruesit e rrjetit duhet të paguajnë për zhvillimin e rrjetit – i cili do të ishte vetëm i drejtë – çmimi i përdoruesit përfundimtar i gazit mund të jetë 55 deri në 79 EUR/MWh, në varësi të skenarit të gazifikimit.

Bazuar në një model të detajuar të vendimmarrjes familjare, modelimi i REKK zbuloi se nëse ekonomitë familjare dhe përdoruesit e tjerë duhet të paguajnë koston totale të investimit në rrjet, tarifat e rrjetit do të ishin të tilla të larta që asnjë nga familjet nuk do të kalonte në gaz. REKK gjithashtu konfirmoi se cmimiet për pajisjet e ngrohjes dhe instalimi mund të jenë jashtëzakonisht të larta për shumë

familje në Maqedoninë e Veriut, gjë që ka një ndikim të rëndësishëm në kërkesë. Studimi I fizibilitetit i BERZH për 2020 vlerësoi kërkesën maksimale për gaz në vend pas 35 vitesh të një kontrate hipotetike koncesionare duke arritur 4 deri në 9 teravat orë (TWh) në vit, por REKK vlerëson se do të arrinte vetëm fundin më të ulët të këtij diapazoni (4.5 TWh), përveç nëse një termocentral me gaz 250 MW ndërtohet edhe në Manastir  që në këtë rast mund të arrijë 7.3 TWh.

Edhe pse lidhjet e gazit në familje mund të ndikohen deri diku nga subvencionet, ky është një përdorim shumë i dobët i parave publike. Maqedonia e Veriut duhet të dekarbonizohet plotësisht deri në vitin 2050, kështu që nuk mund të synojë duke rritur vazhdimisht konsumin e gazit për 35 vitet e ardhshme. Nëse duhen dhënë stimuj familjeve, këto duhet të jenë për teknologji jo-fosile si pompat e nxehtësisë dhe termike diellore.

Termocentralet

Planet e Maqedonisë së Veriut për termocentrale të reja me gaz po zgjerohen vazhdimisht, por nuk kanë përparuar në realitet. Plani Kombëtar i Energjisë dhe Klimës thotë se Maqedonia e Veriut duhet të konsiderojë ndërtimin e një termocentrali me gaz nëse nuk ndërtohet hidrocentrali i Cebrenit. Megjithatë, qeveria është për të dyja duke ecur përpara me Cebren dhe duke zgjeruar planet e saj të gazit.

• Strategjia e energjisë thotë se do të ndërtohen ndërmjet 0 MW dhe 245 MW termocentrale të reja të gazit, në varësi të skenarin.

• Por projekt-programi i zbatimit të strategjisë së energjisë – e cila supozohet të zbatojë strategjinë energjetike, jo ta rishkruajë atë, dhe që nuk u miratua kurrë zyrtarisht – thotë vendi duhet të ndërtojë 450 MW termocentrale të reja me gaz në çdo rast, dhe përmend impiantet si në Negotinë ashtu edhe në Manastir. Janë zbuluar edhe planet për një termocentral 800 MË në Manastir, por nuk figurojnë në asnjë

dokumente strategjike. Nuk dihet kapaciteti i termocentralit të planifikuar të gazit në Negotinë.

Qeveria shpesh flet për “konvertimin” e uzinës së qymyrit në Manastir dhe Negotinë në gaz, por kjo është mashtruese. Termocentralet me gaz përdorin teknologji shumë të ndryshme nga ato të qymyrit dhe më së shumtipjesë të rëndësishme të impianteve do të duhej të ndërtoheshin sërish, gjë që do të kërkonte shumë vite. As projekti  nuk ka bërë hapa konkretë përpara në dy vitet e fundit, dhe sipas burimeve lokale, ende mungojnë disa kilometra tubacion ndërmjet Manastirit dhe vendit të energjisë së planifikuar.

• Që atëherë, planet për një termocentral shtesë të gazit fosil dhe termocentral në Shkup (me kapacitet prej 90-105 MW), që do të ndërtojë kompania greke Mytilineos, janë shfaqur dhe deklaruar gjithashtu “strategjike” nga qeveria, edhe pse nuk ka ndonjë dokument strategjik.

Në fillim të vitit 2024, qeveria paraqiti një ligj në Kuvend me procedurë urgjente, i cili do të lejonte një listë të gjatë privilegjesh të pajustifikuara për projektin, duke përfshirë një përjashtim nga rregullat e prokurimit publik, një marrëveshje për blerjen e energjisë/nxehtësisë me çmime relativisht të larta të marrjes, përjashtimi nga pagesat e ardhshme të CO2, sigurimi i tokës me vlerë nën vlerën e tregut dhe mosmarrëveshjet ligjore të zgjidhet në Paris dhe jo përmes gjykatave të Maqedonisë së Veriut. Këto janë kritikuar publikisht nga ekspertët dhe në kuptimin tonë përbëjnë ndihmë të paligjshme shtetërore.

Maqedonia e Veriut duhet të përditësojë NECP-në e saj, në përputhje me objektivat e vitit 2030 të miratuara në dhjetor 2022 sipas Traktati i Komunitetit të Energjisë. Mbetet për t'u parë nëse NECP-ja e saj e re do të jetë më realiste se sa planet e përmendura më sipër.

Tubacione të mëtejshme drejt vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor

Planet për një gazsjellës në Kosovë përmenden edhe në strategjitë e Maqedonisë së Veriut, por ndërkohë Qeveria e Kosovës ka vendosur të mos e ndërtojë.

Kjo e bën ndërlidhësin e planifikuar nga Greqia edhe më të madhe se sa ishte fillimisht.

Planet për një tubacion gazi nga Maqedonia e Veriut në Shqipëri gjithashtu nuk po përparojnë dhe duken kërkesa të tepërta duke pasur parasysh që TAP është tashmë i pranishëm në Shqipëri.

I vetmi projekt që mund ta çojë gazin nga Greqia më larg se Maqedonia e Veriut është një projekt i planifikuar ndërlidhës ndërmjet Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë. Megjithatë, nuk është e qartë pse është e nevojshme kjo, pasi një tubacion i ri i gazit midis Bullgarisë dhe Serbisë sapo është hapur me qëllim diversifikimin nga gazi rus dhe Serbia ka nënshkruar së fundi një marrëveshje furnizimi me Azerbajxhanin.

Rrethanat e reja kërkojnë plane të reja

Si dhe çështjet e mësipërme, pra anulimi nga Kosova i planeve për ndërtimin e tubacioneve të gazit në vend, dhe nënshkrimi i marrëveshjes Maqedonia e Veriut – Bullgaria për gazsjellësin ekzistues të Maqedonisë së Veriut nuk janë marrë ende në konsideratë rrethana të tjera të reja në lidhje me planet e saj të zhvillimit të gazit.

E thënë thjesht, epoka e gazit të lirë ka përfunduar. Një nga arsyet pse gazi rus është përdorur kaq gjerësisht është sepse ishte relativisht i lirë. Planet e zgjerimit të gazit të Maqedonisë së Veriut u bënë përpara pushtimit të Rusisë në shkallë të plotë të Ukrainës dhe nuk ka prova publike për të vërtetuar se ato janë ende të realizueshme.

Burimet kryesore të mundshme alternative të gazit për Maqedoninë e Veriut janë Azerbajxhani ose gazi i lëngshëm (LNG). LNG-ja është më e shtrenjtë se gazi i tubacionit, sepse duhet të bëhet i lëngshëm, të transportohet dhe të rigazifikohet.

Gjithashtu i nënshtrohet luhatjeve të forta të çmimeve sepse tregtohet në nivel global. Në vitin 2023, Shtetet e Bashkuara ishin burimi më i madh i LNG-së në terminalin Revithoussa të Greqisë, por nëse pezullimi i fundit I presidentit Biden për lejet e reja të eksportit për terminalet e LNG vazhdon në afat të mesëm ose bëhet

një ndalim, ai mund të shtrëngojë tregun deri në fund të dekadës. Për ironi, Rusia ishte burimi i dytë më i madh i LNG-së në Revithoussa në 2023, i cili qartazi nuk kontribuon në qëllimin e diversifikimit larg Gazi rus.

Por premtimi i Azerbajxhanit për të dyfishuar flukset e gazit në BE deri në vitin 2027 do të mbetet i kufizuar nga kapaciteti iinfrastrukturës dhe rritja e konsumit të brendshëm, duke rritur kështu çmimet.

Marrëdhëniet e BE-së me Azerbajxhanin mund të mos jenë të ngushta përgjithmonë. Marrëdhëniet gjithnjë e më të ngushta të BE-së me Azerbajxhani ka shkaktuar shqetësim për vite me radhë, për shkak të natyrës autoritare të regjimit azerbajxhanas, nivelet e korrupsionit dhe shqetësimet për përfshirjen e kompanive ruse në fushat e saj të gazit. Në tetor 2023, çështja shkoi një hap më tej kur Parlamenti Evropian kërkoi që BE të miratojë sanksione të synuara kundër zyrtarëve të qeverisë së Azerbajxhanit përgjegjës për armëpushimin shkeljet dhe abuzimet e të drejtave të njeriut në Nagorno-Karabakh dhe për të pezulluar çdo negociatë për një rinovim partneriteti dhe memorandumi aktual i energjisë me Bakun.

Financimi për infrastrukturën e re të gazit po bëhet gjithnjë e më i vështirë për t'u gjetur. Më 14 dhjetor, Këshilli Ministror i Komunitetit të Energjisë miratoi Rregulloren e përditësuar të BE-së TEN-E, e cila nuk lejon më projektet fosile të gazit të përcaktohen si projekte me interes të komunitetit të energjisë ose projekte me interes të ndërsjellë. Kjo do të ketë një efekt negativ në nivelin e prioritetit që u jepet projekteve të tilla nga financimi i institucioneve ndërkombëtare.

Në të njëjtën ditë, BERZH miratoi një strategji të re kreditimi që kufizon kreditimin e gazit në "raste të jashtëzakonshme". Këto zhvillime ka të ngjarë të zbehin planet për infrastrukturën e mëtejshme të gazit në rajon, duke rritur kështu gjasat që interkonektori nga Greqia të bëhet një aset i bllokuar nëse ndërtohet.

Si një vend kandidat për në BE, Maqedonia e Veriut do të duhet të arrijë zero neto emetime të gazeve serrë deri në vitin 2050 më së voni. Përvoja me qymyrin në Ballkanin Perëndimor tregon se nuk është realiste të pritet që vendi mund të përfundojë dy tranzicione deri atëherë, dhe duhet të përqendrohet drejtpërdrejt në kalimin tek burimet e rinovueshme dhe elektrifikimin e sektorëve të transportit dhe ngrohjes.

Maqedonia e Veriut duhet të rivlerësojë urgjentisht planet e saj të gazit në dritën e zhvillimeve të reja të përshkruara më lart.

Përfundim: bashkësia ndërkombëtare nuk duhet të jetë bashkëfajtore në krijimin e aseteve të bllokuara ose rritje të mundësisë së ngecjes tek gazi në Maqedoninë e Veriut

Në vitin 2021, viti i fundit për të cilin disponohen të dhënat e Eurostat, i gjithë Ballkani Perëndimor përdori më pak se një për qind të gazit fosil të përdorur nga BE-ja, duke e vënë atë në një pozicion të favorshëm për të shmangur bllokimin e mëtejshëm të gazit.

Megjithëse Maqedonia e Veriut ka vështirësi afatshkurtëra deri në afatmesme të furnizimit për shkak të viteve të nën-investimit në rrjetet e energjisë elektrike dhe energjinë e rinovueshme, varësia e ulët e rajonit nga gazi është një avantazh për t'u maksimizuar, nuk është një problem për t'u zgjidhur.

Qeveria duhet të rishikojë urgjentisht planet e saj të tepërta për gazin dhe supozimet e vjetruara në trë cilin ato janë bazuar. Ajo duhet të heqë të gjitha subvencionet duke inkurajuar familjet të lidhen me rrjetin e gazit dhe në vend të kësaj të drejtoj ato për të rritur investimet në energjinë diellore, të erës, gjeotermale, pompat e nxehtësisë dhe rrjetet e energjisë elektrike.

Komuniteti ndërkombëtar, veçanërisht Komisioni Evropian, BERZH, Banka Evropiane e Investimeve (EIB) dhe Korniza e Investimeve të Ballkanit Perëndimor (ËBIF) gjithashtu duhet të luajnë rolin e tyre. Në vend që të vazhdohet për të financuar gazifikimin e Maqedonisë së Veriut nga inercia e verbër, ata duhet të pranojnë me shpejtësi duke ndryshuar rrethanat dhe të jenë gati për të zhvilluar një plan të ri që do të ndihmojë dekarbonizimin e vendit.

Perkthyer me shkurtime nga Mjedisi.al

2024_02_15_North-Macedonia-must-ditch-its-unrealistic-gas-plans.pdf

Ana Colovic Lesoska Executive Director Eko-svest ana@ekosvest.com.mk

Pippa Gallop Southeast Europe energy policy officer CEE Bankwatch Network pippa.gallop@bankwatch.org